محلول لاکتوفنل بلو

کاربرد محلول لاکتوفنل بلو

محلول لاکتوفنل کاتن بلو، یکی از شناخته‌شده‌ترین رنگ‌های آزمایشگاهی است که به‌طور گسترده در آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی، قارچ‌شناسی و انگل‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رنگ برای مشاهده مستقیم ساختار قارچ‌ها، اسپورها، هیف‌ها و سایر اجزای سلولی در نمونه‌های بالینی یا کشت‌های قارچی کاربرد دارد. به دلیل ترکیب خاص آن، هم‌زمان دارای خاصیت رنگ‌آمیزی، ضدعفونی و تثبیت‌کنندگی نمونه است.

۲. ترکیب شیمیایی و خواص اجزا

محلول لاکتوفنل کاتن بلو از چهار ماده اصلی تشکیل شده که هر کدام نقش مشخصی در آماده‌سازی و رنگ‌آمیزی نمونه دارند:

• کتن بلو (Cotton Blue یا آنیلین بلو): رنگ اصلی این محلول است که به کیتین دیواره سلولی قارچ‌ها متصل می‌شود و آن‌ها را به رنگ آبی مشخص درمی‌آورد.

• فنول (Phenol): دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده قوی است و باعث کشته شدن قارچ‌ها و توقف فعالیت آنزیمی در نمونه می‌شود.

• اسید لاکتیک (Lactic Acid): با شفاف‌سازی زمینه، ساختارهای قارچی را برجسته‌تر می‌کند و وضوح میکروسکوپی را افزایش می‌دهد.

• گلیسرول (Glycerol): ماده‌ای چسبناک که از خشک شدن نمونه در زیر لامل جلوگیری می‌کند و موجب حفظ شکل سلولی و ثبات رنگ می‌شود.

فرمول عمومی محلول:

• کتن بلو: 0.05 گرم

• فنول: 20 گرم

• اسید لاکتیک: 20 میلی‌لیتر

• گلیسرول: 40 میلی‌لیتر

• آب مقطر: تا ۱۰۰ میلی‌لیتر

۳. مکانیسم عملکرد و رنگ‌آمیزی

کتن بلو با اتصال به کیتین و اجزای سلولی دیواره قارچی، باعث رنگی شدن ساختارهای مهم مانند هیف، کونیدیوم، کندیدیوفور، و اسپور می‌شود. فنول موجود، با غیر فعال کردن آنزیم‌ها و جلوگیری از رشد قارچ، نمونه را تثبیت و ایمن می‌کند. اسید لاکتیک شفاف‌کننده زمینه است و گلیسرول از تبخیر سریع جلوگیری می‌کند.

در مجموع، این محلول همزمان سه کار اصلی را انجام می‌دهد:

1. کشتن ارگانیسم‌ها (فنول)

2. رنگ‌آمیزی (کتن بلو)

3. شفاف‌سازی و حفظ نمونه (گلیسرول و اسید لاکتیک)

۴. کاربردها در میکروبیولوژی

محلول لاکتوفنل کاتن بلو کاربردهای متعددی در تشخیص و آموزش دارد:

4.1 شناسایی قارچ‌ها

این محلول به‌طور خاص در بررسی کشت‌های قارچی به‌ویژه برای گونه‌های درماتوفیت، آسپرژیلوس، کاندیدا، موکور و رایزوپوس استفاده می‌شود. رنگ آبی روشنی که توسط کتن بلو ایجاد می‌شود، به‌وضوح ساختارهای قارچی را از زمینه متمایز می‌سازد.

4.2 بررسی مخمرها

در بررسی مستقیم نمونه‌هایی از ترشحات دهان، واژن یا پوست که مشکوک به عفونت مخمری هستند، از LPCB جهت مشاهده سلول‌های مخمری، شبه‌هیف‌ها و جوانه‌ها استفاده می‌شود.

4.3 آموزش میکروسکوپی

در آموزش قارچ‌شناسی، این محلول یک ابزار مهم برای تهیه اسلایدهای دائم یا موقت و نمایش شکل‌های کلاسیک قارچ‌ها در زیر میکروسکوپ است.

4.4 کاربرد محدود در انگل‌شناسی

اگرچه کاربرد اصلی آن در قارچ‌هاست، اما برخی ساختارهای انگل‌های تک‌یاخته‌ای و کیست‌های مقاوم نیز با این محلول قابل مشاهده هستند.

۵. طرز تهیه محلول لاکتوفنل کاتن بلو

مواد لازم:

• فنول کریستالی: 20 گرم

• اسید لاکتیک غلیظ: 20 میلی‌لیتر

• گلیسرول: 40 میلی‌لیتر

• آب مقطر: تا حجم 100 میلی‌لیتر

• کتن بلو (0.05 گرم، در مقدار کمی آب حل شود)

روش تهیه:

1. کتن بلو را در مقدار کمی آب مقطر حل کرده، صاف کنید.

2. فنول را در ظرف شیشه‌ای با اسید لاکتیک مخلوط کرده و گلیسرول را اضافه کنید.

3. محلول رنگی صاف‌شده را به این ترکیب بیفزایید.

4. حجم نهایی را با آب مقطر به 100 میلی‌لیتر برسانید.

5. در ظرف شیشه‌ای تیره و در دمای اتاق نگهداری شود.

توجه: فنول سمی است. در هود شیمیایی کار شود و از دستکش استفاده گردد.

۶. نحوه استفاده در تهیه اسمیر قارچی

مراحل استفاده:

1. قطره‌ای از محلول لاکتوفنل کاتن بلو را روی لام تمیز قرار دهید.

2. مقدار کمی از کلنی قارچی یا ترشحات مشکوک با سوزن کشت بردارید و در رنگ پراکنده کنید.

3. یک لامل تمیز را به آرامی روی قطره قرار دهید تا از ایجاد حباب جلوگیری شود.

4. پس از چند دقیقه، اسلاید را زیر میکروسکوپ با عدسی ×10 و ×40 مشاهده کنید.

5. ساختارهای قارچی مانند هیف‌ها، اسپورها، کندیدیوفورها و... با رنگ آبی مشخص دیده می‌شوند.

۷. مزایا، محدودیت‌ها و نکات ایمنی

مزایا:

• مشاهده دقیق ساختارهای قارچی

• تثبیت و رنگ‌آمیزی هم‌زمان

• قابلیت استفاده برای نمونه‌های بالینی و آموزشی

• سهولت در آماده‌سازی اسلاید

محدودیت‌ها:

• مناسب برای قارچ‌های رشد کرده روی محیط کشت است، نه لزوماً نمونه‌های تازه یا بیوپسی

• فنول ماده‌ای سمی است و خطرناک برای پوست و مجاری تنفسی

• برای رنگ‌آمیزی بافت‌ها از این محلول استفاده نمی‌شود، بلکه روش‌های بافت‌شناسی خاص نیاز است

نکات ایمنی:

• استفاده از دستکش، ماسک و هود هنگام تهیه و کار با محلول الزامی است

• در صورت تماس با پوست فوراً با آب و صابون شسته شود

• محلول در ظروف دربسته، دور از نور و در دمای اتاق نگهداری شود

۸. نتیجه‌گیری

محلول لاکتوفنل کاتن بلو یک ابزار کلاسیک اما بسیار قدرتمند در میکروسکوپی قارچی است. این محلول هم تثبیت‌کننده، هم رنگ‌آمیز و هم محافظ ساختارهای قارچی است. از آنجایی که قارچ‌ها نقش مهمی در عفونت‌های انسانی دارند، تسلط بر نحوه استفاده از LPCB برای آزمایشگاه‌های میکروبیولوژی ضروری است.